Wat melk getapt, een fles yoghurt en een stuk kaas in de tas. Echte boter erbij? Heerlijk toch, zo’n bezoek aan de boerderijwinkel. En dan sta je alweer buiten. Gauw naar huis. Misschien al onderweg een stukje kaas proeven? Stop! We spoelen de film even terug. Want zelfs wanneer je vaak naar de boerderijwinkel gaat, zelfs wanneer je liefhebber van boerenkaas bent, ligt daar vast nog een prachtige wereld verborgen. Ga terug, wacht op een stil moment en stel eens een paar vragen. Er zal een wereld voor je opengaan. Want achter boerenkaas en zuivel gaat een leven schuil waar we niet aan voorbij moeten gaan.
Op de fiets kan ik in een uur drie zelfkazende boeren in de buurt bezoeken. En dan zijn er her en der nog kaasmakers die melk kopen. Dat valt dan misschien niet onder de strikte regels voor zelfkazende boeren, maar wat geweldig, al die mooie initiatieven.
Drie totaal verschillende boerderijen
Neem De Ossenwaard in Werkhoven. De familie Lagerweij boert er al sinds 1877. Kom daar maar eens om. Bert Hogendoorn was varkenshouder en kaashandelaar. Toen zijn broer, de kaasmaker, naar Friesland vertrok, ging Bert zelf kaasmaken op boerderij De Katwinkel in Leersum. Maar kaasmaken gebeurde daar al vóór zijn ouders het bedrijf in 1913 kochten. In Cothen zitten Maas Merkens en zijn vrouw Gea Merkens-Hanoen. Zoon Dennis is de vierde generatie, die via de lijn van zijn moeder boerderij De Ossenwaard overneemt.
Of de melkmachine bevalt
Even blijven staan en even een praatje maken. Wat hoor je dan allemaal? Wat bindt al deze mensen. De kaas? De zuivel? Misschien, ze praten niet snel ergens anders over. Of het moet zijn of de melkmachine wel bevalt. Een prachtig apparaat. De koeien lopen er zelf heen, via een chip ziet de machine of de koe echt al gemolken moet worden. Dan stappen ze de wasmachine in. Uiers worden gepoetst en ontsmet, want melk moet natuurlijk brandschoon zijn. Het scheelt de tweemaal daagse slavernij van het melken. Maar kenners roepen meteen dat een melkmachine vragen om moeilijkheden is. Iets met de leidingen. Mocht je een beetje technisch zijn en je treft de juiste boer, dan sta je zo een uur te kletsen over bochten in leidingen en over de kwaliteit van de melk. Bert Hogendoorn vertelt grif dat het lastig is op zijn boerderij. “Maar eigenlijk ben ik ook kaasverkoper. En een klein foutje in de leiding kan een kaas opleveren waar het publiek gek op is. Ik zeg altijd dat er voor elke kaas wel een liefhebber is.”
Het gaat geweldig
Op De Ossenwaard moet Theo Lagerweij een klein beetje lachen. Dat doet die trouwens altijd wel. “Inderdaad een probleem, maar hier is het nu helemaal onder controle. Prachtige melk met een zeer laag kiemgetal. Kortom, het gaat geweldig.”
Haar klanten zijn haar heilig
Nog zoiets: Maas Merkens is boer en hij maakt kaas. Vrouw Gea staat in de winkel. Wie weet er nou meer van kaas? Wanneer je ze samen hoort praten, Gea, mét voorsprong. Zij kiest de kazen, weet wat de klanten willen. Haar klanten zijn haar heilig. “Het is toch geweldig als iemand zich echt in de smaak van de kaas wil verdiepen? Maar, je hebt erbij... Soms zijn er klanten die alle kaas die in de toonbank ligt, willen proeven. Tsja, dat snap ik dan niet. Je weet toch waarvoor je komt. Wel twee of drie belegen kazen vergelijken, je bent mijn gast, maar alle soorten... Nou ja, wat zeg ik, het komt zo in me op. Dan moeten we altijd even lachen hoor, om zo’n proever.”
De grappigste zin
Gaat zoon Dennis Merkens ook kaasmaken? Dan volgt de grappigste zin die ik deze toer heb gehoord: “Dat ligt eraan waarmee ik thuiskom...” Hij kan natuurlijk allang kaasmaken, maar zijn toekomstige partner moet het spelletje ook leuk vinden. “Ja, heeft ze er geen aardigheid in, dan gaat het gewoon niet. Je kan niet én boer én kaasmaker zijn. En dan nog eens wat, ik hou alleen van de gewone boerenkaas. Niets met witschimmels of roodkorst- bacteriën. Bah!” En weg is ie.
"Verliefd en dit bestaan trok"
Annelies Lagerweij is zo’n vrouw. Ze kwam al als jonge meid op de Ossenwaard. “Ramenlappen. Als je de hele boerderij hebt gedaan, zijn het 213 raampjes. Oh, en naast het werk hier heb ik keurig de Pabo gedaan. Maar weet je, verliefd en dit bestaan trok.” Nu runt ze de boerderij- winkel waar haar schoonmoeder trouwens nog steeds een monument is. Maar die wil niets zeggen, want “het is aan de jeugd nu.” Intussen vertelt ze over haar eigen leven op de boerderij en over hoe er vroeger heel anders werd gemaaid. Tweemaal per jaar en pas als het gras dood op de steel stond. Zoon Theo kijkt om. Wat is dat nou voor gekke uitdrukking? Maar zijn zelfbedachte, gedroogde hooibrokken proef je nu al terug in zijn kaas.
Een levenstijl
Waarom is kopen in een boerderijwinkel zo leuk? Omdat de één heel goed in boter en karnemelk maken is, de ander super- romige melk heeft en weer een ander net
met kwark heeft geëxperimenteerd. Daarom ga je naar de boerderijwinkel. En om een praatje te maken natuurlijk. Kaasmaken, zuivel maken is geen werk, het is een levensstijl. Die moeten we koesteren.
